Türk (etimoloji)
İlk kullanımı
Türk adının bilim çevrelerince kabul edilen ilk kullanımı MS 1. yüzyılda
Pomponius Mela ve
Plinius adlı Romalı tarihçilerce kaydedilmiştir.
Azak'ın doğusunda yaşayan insanlar Turcae/Tyrcae adı ile kayda geçmiştir.
[1][2][3][4][5][6][7] "Türk" sözcüğüne yakın ifadeler Çin kaynaklarında M.Ö. 3. yüzyılda geçmektedir.
Çin yıllıklarında
T’ieh-lê, T’u-cüeh, Ting-ling şeklinde değişik biçimlerle ifade edilmiştir.
[8] Eldeki belgelere göre Türk adının resmî olarak kullanımı 6. yüzyıldaki Göktürk Devleti'nde kesinleşir.
[9][10] Orhun Abideleri'ndeki edebi dil ve Türk adının yoğun kullanımı da Türk sözcüğünün sözlü ve yazılı olarak daha önceden kullanıldığını gösterir.
[11]
Türkçe kaynaklarda
Türk adı Orhun Yazıtlarında
𐱅𐰇𐰼𐰰 olarak geçer. Türkçe belgelere göre
Türk adı (
Çince: 突厥) ilk defa
Cücen Kağanlığı'nı yıkıp
Göktürk Kağanlığı'nı kuran kabileye (
Aşina olarak da bilinir) verilmiştir.
[12] Göktürkler zamanında göçebe olarak yaşamıştır. Bu göçebeler Orta Asya'da Moğolistan'ın kuzeyindeki
Altay Dağları civarında yaşamışlardır.
[13] Göktürkler 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar
Maveraünnehir olarak da bilinen
Aral Denizi Hindukuş Dağları arasındaki bölgede etki gösteren
Kağanlar tarafından yönetilmişlerdir. Sekizinci yüzyılda, içinde
Oğuzların da yer aldığı bazı Türk kabileleri
Ceyhun nehrinin güneyine gitmişlerdir. Diğerleriyse batıya,
Karadenizin kuzey kıyılarına göç ettiği iddia edilmektedir.
[14]
Türk ismi, Göktürk egemenliği altında bulunan Türk veya Türk olmayan kişilere verilen siyasi bir unvan olarak yayıldı. Daha sonradan, Türklerle bağlantı kuran Müslüman halkı tarafından Orta Asya'daki
Türkçe konuşan çoğu kabileye bu isim verildi.
[15]
Ancak Türk sözcüğü, Çin kaynaklarında; 丁零 (Pinyin:
dīng líng), 丁霊 (
dīng líng), 敕勒 (
chì lè), 鉄勒 (
tiě lè) şeklinde kullanıldığı düşünülmektedir.
10. yüzyıla ait
Uygurca metinlerde Türk, "güç, kuvvet" anlamında kullanılmıştır. Ancak Göktürk Kağanlığı'nın çözülmesinden iki yüzyıl sonrasına ait olan bu kullanımın, siyasi/tarihi bir referansa sahip olması olasılığı güçlüdür.