Toplumsal cinsiyet arkeolojisi, cinsiyetlerin sosyal anlamda inşasını arkeolojik buluşlar ışığında anlamlandırmayı amaçlayan arkeolojik bir metot ve araştırma alanıdır. Arkeolojinin cinsiyet araştırmaları ile birlikte ele alınması ile yorumsal arkeoloji kuramının bir sonucu olarak doğmuş bir alandır.
Cinsiyet arkeolojisini doğuşu 1984 yılında Margaret W. Conkey ve Janet D. Spector tarafından yayınlanan Archaeology and the study of gender makalesi olarak kabul edilmektedir. İlk olarak tarihöncesi toplumlarının cinsiyeti nasıl algıladığı ve farklı cinsiyetlerin toplumsal düzen içerisinde ne gibi rolleri üstlendiği araştırılmıştır. Cinsiyet arkeolojisinin temel düşüncesi, cinsiyetlere atfedilen rollerin doğuştan gelmediği, bunların sonradan öğrenildiği ve sosyal düzenin bir ürünü olduğu iddiasıdır. Buna göre bu alanda araştırma yapmak isteyen bir araştırmacı öncelikle kendisi de kendi içerisinde bulunduğu erkekmerkezci düzenin farkında olmalıdır. Bu farkındalık olmadan tarihöncesi araştırmaları yaparken bu gibi düzenleri tespit etmek mümkün değildir.